14 Maddede Sarıkamış’ta Karlar Üstünde Donup Kalan Kardelenler
Share on FacebookShare on Twitter
Sarıkamış üstünde kar;
Kar altında Mehmedim yatar,
Gülüm donmuş kara dönmüş;
Gören sanmış yârini sarar…
Kimi Yemen kimi Harput;
Üzerinde ince çaput;
Avut yiğit gönlün avut,
Yar sarmazsa Mevlam sarar…
KEMAL ARI
Toplam on bir günde kaybedilen binlerce hayat… Başkomutan vekili Enver Paşa ve yardımcısı Alman Bronzart Paşa… Sarıkamış’tan ta Batum’a kadar, Rus işgali altındaki Türk toprakları ve bu toprakları savunmak için Allahüekber dağlarında solan KARDELEN ÇİÇEKLERİ…
1. Osmanlı tarihinin en dramatik sayfalarından biri
Birinci Dünya Savaşında Osmanlı ordusunun, Rus işgali altındaki toprakları kurtarmak amacıyla başlattığı, on binlerce askerin ölümüyle sonuçlanan büyük bir yenilgidir Sarıkamış Harekatı. Birinci Dünya Savaşının Osmanlı tarihi açısından en dramatik sayfalarından biri olan Sarıkamış Harekâtı 103 yıl önce, 22 Aralık 1914’te başlamıştı. Felakete dönüşen harekâtta binlerce Osmanlı askeri yaşamını yitirmişti.
2. Soğuk ve hastalıklarla yapılan savaş
22 Aralık 1914’te başlayan harekatta amaç Rusları kuşatmaktı; ama 9 Ocak’a kadar süren bu savaşta Osmanlı ordusu binlerce askerini ya soğuktan donarak ya da hastalıktan kaybetti. Savaşın bitiş tarihi konusunda farklı görüşlere karşın, yaygın eğilim Enver Paşa’nın cepheden ayrıldığı 9 Ocak’ın harekatın sonu olduğudur.
3. Ruslara karşı kazanılan zafer
Birinci Dünya Savaşının başlarında Osmanlı donanmasına bağlı Yavuz ve Midilli zırhlıları Rusya’nın Karadeniz limanlarını bombardıman edince Rusya Osmanlı Devletine Savaş ilan eder. Bir Rus kolordusu işgal altındaki Sarıkamış’tan Erzurum yönüne doğru ilerlemeye başlar Osmanlı birlikleri sayıca az olmalarına rağmen, Köprüköy’de beklenmedik bir başarı kazanır ve Rus birliklerini geriletir. Ardından Erzurum’daki 3.Ordu genel bir saldırı başlatarak Rus birliklerine ağır kayıplar verdirir. İşgal altında olan Artvin’de kurtarılır.
4. Enver Paşa’nın kararı ve Almanlarla yapılan ittifak
Bu arada Başkomutan Vekili Enver Paşa, Ruslar karşısında cephe taarruzlarında istenilen kesin sonucun alınamaması nedeniyle, geniş kapsamlı bir kuşatma harekâtı ile Rus birliklerini imhaya karar verir. Bu gelişmenin ardından Enver Paşa Kars, Batum, Ardahan ve Rusya’daki Türkleri kurtarmak amacıyla Sarıkamış’a yapılacak büyük bir saldırının hazırlıklarına başlar. Harekatı Alman Genel Kurmayı da destekler. Çünkü Kafkaslarda böyle bir harekatın başlaması, Doğu Avrupa’da Alman Ordusuna karşı savaşan Rus kuvvetlerinin bir bölümünün Asya’ya çekileceği anlamına geliyordu.
5. Yorgun düşen 3. Ordunun savaşa hazırlanması
Diğer yandan kışı geçirmek için geri çekilen ve bu sırada oldukça bitap düşen 3.Ordu’nun böyle bir harekata hazır olmadığı savunulduğundan, 10.Kolordu’nun başına geçecek olan Genelkurmay İkinci Başkanı Kurmay Albay Hafız Hakkı Bey, 3.Ordu’nun durumunu yerinde görmek üzere bölgeye gönderilir.
6. Hafız Hakkı Beyin planları
Enver Paşa’nın hazırladığı harekat planında büyük katkısı olan Hafız Hakkı Bey, tüm olumsuzluklara rağmen harekata girişilmesi için bölgeden teşvik edici raporlar gönderir.
7. Komutan Enver Paşa ve Alman General Bronzart
Doğu Cephesi komutanlığını üzerine alan Enver Paşa ve yardımcısı Alman Generali Bronzart, Aralık 1914’te Erzurum’a giderler. Hazırlanan plana göre saldırı çok geniş bir cepheye yöneltilir. Ana güçler Sarıkamış’a, bir kolordu Batum’a başka bir birlik de İran üzerinden geçerek cephenin güney kanadına saldıracaktır.
8. “Saadet, şan ve şeref ileride; alçaklık, sefalet ve ölüm geridedir.”
Ancak 3.Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa, harekâtta başarı şansı görmediği için görevinden ayrılır. Başkomutan Vekili Enver Paşa, 3.Ordu Komutanlığını da üzerine alır. Enver Paşa 22 Aralık’ta başlayacak kuşatma harekâtı için 19 Aralık’ta genel taarruz emrini yayınlar. Emir şu sözleri içermektedir: “Saadet, şan ve şeref ileride; alçaklık, sefalet ve ölüm geridedir.”
9. Kolorduların başarısı
22 Aralık’ta harekete geçen 9. ve 10.Kolordular Oltu ve Bardız yönünde ilerleyerek Ruslara büyük kayıplar verdirirler. Bunun ardından Enver Paşa, 9.Kolordunun kendisine yetişmesini beklemeden, bu Kolordunun 29. Tümeniyle birlikte hızla Sarıkamış’a yönelir.
10. Sarıkamış’ta başlayan bekleyiş ve Kışa yenilen ordu
Ama dört gün sonra Sarıkamış önlerine geldiğinde (26 Aralık) gücünün yetersiz kalacağını düşünerek 9. ve 10.Kolorduları beklemeye başlar. Bu bekleyiş savaşın gidişatını tamamen değiştirir. Ruslar Sarıkamış’a büyük bir yığınak yaptığı için, 9. ve 10.Kolordu askerleri Sarıkamış ve Allahüekber Dağlarını aşarken ağır kış koşullarına uygun donanımları olmadığından çok büyük kayıplar verir.
11. Karda eriyen ordu
Türk Ordusu 28 Aralık’ta Sarıkamış önlerine geldiğinde toplam asker sayısı 60 binden 10 bine inmiştir ve bu askerlerin savaşa katılacak güçleri kalmamıştır.
12. Ve doğada kaybedilen savaş
Gene de 29 Aralık’ta saldırı başlar; hatta küçük bir güç Sarıkamış’a girer. Ama bu üstünlük sadece iki saat sürer. Rus, Türkistan Kolordusu komutanı Yudeniç’in karşı saldırısı sonucunda 9.Kolordu çekilmeye bile fırsat bulamadan teslim olur. Enver Paşa ise 10. ve 11.Kolordulardan artakalan güçlerle Bardız’a çekilir. (5 Ocak 1915).
13. Osmanlının dönüm noktası olan yenilgi
Sarıkamış yenilgisi, Osmanlılar için bir dönüm noktası olmuştur. Rus orduları 1915 başlarından sonra Doğu Anadolu’yu sürekli baskı altında tutarak Erzurum’u ardından da Erzincan’ı işgal ederler. Rusların cephe gerisindeki Türklere uyguladığı büyük baskı yüzünden de binlerce kişi Batıya göç etmek zorunda kalır.
14. Dağlarda solan altmış bin kardelen
Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığına göre bu savaşta Osmanlı 60.000 askerini kaybetmiştir. Savaşın en hazin kısmı ise bu kayıpların birçoğunun Ruslar ile yapılan çarpışmalarda değil de ağır hava koşullarında yani soğuk, kar ve donanımsızlıktan olduğudur. Sarıkamış Harekatının 101.yılında tüm şehitlerimizi saygı ve rahmetle anıyoruz.
Nurten Bengi Aksoy
Görmediğiniz fotoğraflarla 'Sarıkamış Harekatı'
22.12.2018 10:11
1 / 18
Birinci Dünya Savaşı'nın Osmanlı tarihi açısından en dramatik sayfalarından biri olan Sarıkamış Harekâtı'nın başlamasının üzerinden 104 yıl geçti. İşte tüm detaylarıyla Sarıkamış Harekatı...
2 / 18
22 Aralık:Taarruzun ilk günü Türk kuvvetleri, Ruslara karşı oldukça kuvvetli taarruzlar yaptı.
3 / 18
23 Aralık:Harekâtın ikinci günü de Türkler açısından başarıyla sonuçlandı.
4 / 18
24 Aralık:Türk 10. Kolordusu, dağılan Rus kuvvetlerini takip için asıl istikametinden daha kuzeydoğuya kaydı. Bu nedenle Kosor üzerinden Allahuekber Dağları'na saptı.
5 / 18
25 Aralık:Ruslar, berkitilmiş mevzilere çekildi. Türk birliklerine gece taarruzu emri verildi ama yorgunluk nedeniyle taarruz ertelendi.
6 / 18
26 Aralık:Allahuekber Dağları'nı aşan 10. Kolordu'ya bağlı birlikler, 19 saatlik yürüyüş sonunda kuvvetlerinin üçte birini soğuk nedeniyle kaybetti.
7 / 18
27-28 Aralık:9. Türk Kolordusu taarruzlarına devam etti ama hem Türklerin hem de Rusların durumlarında önemli bir değişiklik olmadı.
8 / 18
29 Aralık:10. Kolordu Sarıkamış bölgesine geldi. Rus kuvvetleri, 9. ve 10. Kolordu'nun taarruzlarıyla oldukça sıkıntılı saatler yaşadı. Türkler, Sarıkamış İstasyonu ve kuzeyiyle köprüye kadar girdi. Ruslar, karşı taarruzlarla cephesini düzeltti.
9 / 18
30 Aralık ve sonrası:Kuşatma harekâtında inisiyatif el değiştirdi. Türk kuvvetlerinin yaptığı tüm taarruzlar, Ruslar tarafından durduruldu. Ruslar karşı taarruz, Türk ise geri çekilmek için hazırlıklara başladı.
10 / 18
Başkomutan Vekili Enver Paşa, 3. Ordu Komutanlığı'nı, Hafız Hakkı Paşa'ya bırakarak 9 Ocak'ta cepheden ayrıldı. Kuşatma harekâtı sonraki günlerde Türkler için tamamen hezimete dönüştü.
11 / 18
12 / 18
13 / 18
14 / 18
15 / 18
16 / 18
17 / 18
18 / 18
GALERİLER
YORUMLAR