'Ayşe Tatile Çıktı' tarih değişti: Kıbrıs Barış Harekâtı'nın 51. yılı
Giriş:20.07.2025 18:39 Son Güncelleme:21.07.2025 02:32
Kıbrıs Türklerinin özgürlüğe kavuşmasının 51’inci yılı
Türkiye’nin garantörlük hakkını kullanarak 20 Temmuz 1974’te başlattığı Kıbrıs Barış Harekâtı’nın üzerinden 51 yıl geçti. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla başlattığı askeri operasyon, yalnızca Kıbrıs Türklerini Rum saldırılarından korumakla kalmadı; Doğu Akdeniz’in dengelerini de köklü biçimde değiştirdi.
20 Temmuz 1974’te uluslararası hukuktan doğan garantörlük hakkını kullanarak Barış Harekatı’nı yaptı, 1983’te Kıbrıs Türkleri KKTC’yi ilan etti. Adanın sahibi olan Türklere yönelik haksız ambargolar ise sürüyor.
Türkiye’nin garantörlük hakkını kullanarak 20 Temmuz 1974’te başlattığı ve Kıbrıs Türk halkını Rum zulmünden kurtardığı Kıbrıs Barış Harekâtı'nın üzerinden 51 yıl geçti.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla başlattığı müdahale, yalnızca adadaki Türk halkı için değil, bölge barışı için de bir dönüm noktası oldu.
Kıbrıs, 1878’de Osmanlı-Rus Savaşı sonrası İngiltere’ye kiralanmış, 1914’te ise İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edilmişti. 1923 Lozan Antlaşması ile bu ilhak uluslararası düzeyde resmiyet kazandı. Ancak adada gerilim, özellikle Rumların “Enosis” yani adayı Yunanistan’a ilhak etme hayaliyle giderek tırmandı.
1955’te kurulan EOKA terör örgütü, sadece Türklere değil, Enosis’e karşı çıkan Rumlara ve İngilizlere de saldırarak adada büyük kaosa yol açtı. Yüzlerce insan yaşamını yitirdi, birçok Türk köyü boşaltıldı.
TÜRK HALKININ DİRENİŞİ
1958’de Kıbrıs Türkleri, saldırılara karşı kendilerini savunmak için Türk Mukavemet Teşkilatı’nı (TMT) kurdu. Ancak Rumların silahlı eylemleri artarak sürdü. 1963’te Türk toplumuna tanınan anayasal haklar tek taraflı olarak kaldırıldı ve "Kanlı Noel" olarak anılan saldırılarda yüzlerce Türk hayatını kaybetti.
UNUTULMAYAN ACI: KUMSAL KATLİAMI VE CENGİZ TOPEL
24 Aralık 1963’te Lefkoşa’daki Kumsal semtine düzenlenen saldırılarda, Türk subayı Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğu evlerinin banyosunda katledildi. Bu olay, Kıbrıs Türk halkının yaşadığı acıların en çarpıcı sembollerinden biri haline geldi.
1964’teki Erenköy Direnişi sırasında, Türk pilot Yüzbaşı Cengiz Topel’in uçağı düşürüldü. Sağ yakalanmasına rağmen Rumlar tarafından işkenceyle öldürülen Topel, Kıbrıs’ta şehit düşen ilk Türk pilot olarak tarihe geçti.
Kıbrıs’taki darbe ve Türk halkına yönelik artan saldırılar üzerine Türkiye, 20 Temmuz 1974 sabahı, garantör devlet olarak uluslararası antlaşmalardan doğan haklarını kullanarak Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Başbakan Bülent Ecevit, harekâtın barış amacı taşıdığını şu sözlerle duyurdu:
“Türkler Kıbrıs’a yalnız Türkler için değil, Rumlar için de barış götürmek için gidiyor.”
“AYŞE TATİLE ÇIKSIN”: HAREKÂTIN İKİNCİ AŞAMASI
Cenevre Görüşmeleri'nin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, 14 Ağustos 1974’te harekâtın ikinci aşaması başlatıldı. “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla başlayan bu müdahale sonucunda adada kalıcı barış ortamı sağlandı.
498 Türk askeri ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehit olurken, Kıbrıs Türk halkı için güvenli bir yaşam alanı tesis edildi. Harekât, sadece askeri değil, insani yönüyle de Türk tarihinin en önemli müdahalelerinden biri olarak kayıtlara geçti.
Kıbrıs Barış Harekâtı’nı dünyaya ilk duyuran kurum, Anadolu Ajansı oldu. TSK’nın 06.00’daki harekât emrinden yalnızca 10 dakika sonra, AA tarafından “Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız” başlığıyla servis edilen haber, Türkiye’de büyük yankı uyandırdı. Radyolar marş yayınına geçti, gazeteler manşetlerini değiştirdi.
51 YIL SONRA: KIBRIS’TA KALICI BARIŞIN TEMELİ
Kıbrıs Barış Harekâtı, aradan geçen yarım yüzyıldan fazla süreye rağmen hâlâ Kıbrıs Türk halkının kaderini değiştiren bir dönüm noktası olarak hatırlanıyor. Türkiye'nin barışçıl ama kararlı duruşunu dünyaya gösterdiği bu harekât, uluslararası hukuktan doğan meşru hakların kullanıldığı, tarihî bir müdahale olarak anılmaya devam ediyor.
20 Temmuz 1974’te uluslararası hukuktan doğan garantörlük hakkını kullanarak Barış Harekatı’nı yaptı, 1983’te Kıbrıs Türkleri KKTC’yi ilan etti. Adanın sahibi olan Türklere yönelik haksız ambargolar ise sürüyor.
Gazete Güncel- Bugün Kıbrıs Türkleri için ‘Barış ve Özgürlük Bayramı’. Bu özel günün ardında ise uzun ve acılarla örülü bir tarih yatıyor.
Coğrafi olarak Asya’nın bir uzantısı olan Kıbrıs adası, tarih boyunca ‘Yeşil Ada’ olarak bilinmesi yanından ‘korsan yatağı’ olarak da biliniyordu çünkü fethedilmesi zor bir konumdaydı. Venedik’e ait olan ada, Akdeniz’de sorun olmaması için Osmanlı devleti tarafından 1571 yılında fethedildi. Yönetimi Venedik’ten Osmanlı’ya geçen adadaki Hıristiyanlara vergi dışında bir sınırlama getirilmedi. Hatta piskoposluklarına Osmanlı döneminde kavuştular.
Ticaret merkezi haline geldi
Kıbrıs, en zengin ve müreffeh dönemini, istikrarın sağlandığı Osmanlı döneminde yaşadı. Ticaret arttı, ada zenginleşti. Ancak ‘93 Harbi’ olarak bilinen 1877 yılındaki Osmanlı-Rus Savaşı’nda İngiltere, “Osmanlı Devletine yardım etmeyi” önerdi. Bunun karşılığında ise “Kıbrıs adasını kiralama” talebinde bulundu. 1878 tarihinde imzalanan anlaşma ile Kıbrıs, Osmanlı tarafından İngiltere’ye kiralandı. 1914’te başlayan 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı, Almanya’nın yanında yer alınca, İngiltere adayı ilhak etti ve geri vermedi.
Müslümanlar çoğunluktu
1923’te Lozan Anlaşması imzalandı ve ada İngiltere’de kaldı. Ancak adada Müslüman Türk nüfus çoğunluktaydı. İngiltere, 1925’te adayı sömürge haline getirdi. 1950’lere kadar İngiliz yönetiminde, Rum ve Türklerin birlikte yaşadığı bir ada olarak siyasi durum devam etti.
Yunanistan’a bağlamak istediler
1950’lerden itibaren Rumlar arasında adayı Yunanistan’a bağlamak, Girit ve diğer Ege adalarında olduğu gibi Türk ve Müslüman nüfusu da adadan gitmeye zorlamak için faaliyetler başladı. İngiltere, adayı elinde tutamayacağını anlayınca, 1960'ta, İngiltere, Yunanistan, Türkiye, ‘Kuruluş, İttifak ve Garanti’ adında üç anlaşma imzaladı. Anlaşma ile İngiltere adadan çekilirken, ‘Kıbrıs Cumhuriyeti’ kuruldu. İngiltere, Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin garantör ülkeleri oldular.
Türklere karşı terör
Kıbrıs’ın Anayasası gereği Cumhurbaşkanı Rum, Yardımcısı Türk olacaktı. 3. Makarios Cumhurbaşkanı, Dr. Fazıl Küçük Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu. Yunan ordusunda bir subay olan Kıbrıslı Yeoryos Grivas, 1950’li yılların başlarında, adadaki ayrılıkçı Rumları toplayıp Yunanistan’a götürerek terör eğitimi vermeye başladı. 1955’te adaya dönenler terör örgütü EOKA’yı kurdu ve “ENOSİS” olarak ifade edilen “Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması” amacı için eylemlere başladılar. Rumların terör eylemleri üzerine Türkler de 1958 yılında Türk Mukavemet Teşkilatı’nı (TMT) kurdu ve savunmaya geçti.
Kanlı Noel
Rum teröristler tarafından Türk ve Müslüman köyleri, şehirleri basıldı. 1963 yılının 21 Aralık gecesi “Kanlı Noel” denilen olaylar yaşandı. Türkleri katledilmekten kurtarmaya çalışan TMT üyeleri (Mücahitler) ise Rauf Denktaş liderliğinde mücadele verdi. Rumlarına eline geçen Kıbrıs Devlet Televizyonu ve Radyosu’na karşı, Bayrak Radyosu kurularak Türklerin sesi duyurulmaya çalışıldı.
Türkiye göz yummadı
1964’te Kıbrıs Türklerinin kıyıma uğramaması için Türkiye ilk adımları attı ve garantörlük hakkını kullanmak istedi. Ancak NATO içinden gelen engellemeler nedeniyle sınırlı bir önlem alabildi.
Bundan cesaret alan Rumlar, dünyanın gözü önünde etnik temizliğe giriştiler. 1974’e gelindiğinde askeri cunta ENOSİS amaçlı olarak darbe yaptı. Adanın Yunanistan’a bağlanmasının önünde hiçbir engel kalmadı.
“Ayşe tatile çıktı”
20 Temmuz 1974’te “Ayşe tatile çıktı” parolası ile bilinen Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekatı geldi. Kısa sürede Kıbrıs Türklerinin önemli bir bölümü emniyete alındı. Şehitler verilse de Kıbrıs Türkleri yok edilmekten kurtarıldı.
KKTC doğdu
Kıbrıslı Türkler, 1974 yılında ‘Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi’ni oluşturdu ve Meclis kurdu. Meclis 13 Şubat 1975’te, Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin (KTFD) kurulduğunu oybirliği ile kabul edip dünyaya duyurdu. KTFD’nin ilk Devlet Başkanı Rauf Denktaş oldu.
Kıbrıs Türk Federe Devleti Meclisi, 15 Kasım 1983'te oy birliği ile aldığı kararla KKTC’nin kurulduğunu dünyaya ilan etti. Bayrağını tanıttı.
Ekonomik ve siyasi haksızlıklar sürüyor
Kıbrıs Türkleri bugün artık KKTC bayrağı altında özgürce yaşıyor ve 20 Temmuz’u Barış ve Özgürlük Bayramı olarak kutluyorlar. Ancak 51 yıl önceki bu harekat ile adadaki etnik temizlik engellenmesine rağmen, Kıbrıs Türklerine yönelik haksızlıklar, ekonomik ve siyasi alanda devam ediyor. KKTC’ye ekonomik ve siyasi ambargolar uygulanıyor. Kıbrıs Rum Yönetimi, 2004 yılında AB üyesi oldu. Böylece Kıbrıs Rumlarına, ‘serbest dolaşım’ gerekçe gösterilerek adaya istedikleri kadar Yunanistan’dan nüfus taşıma imkanı sağlanmış oldu. Ayrıca Rum kesimine ticari ambargo uygulanmadığı için zenginleşmesinin de önü açıldı. Kıbrıs Türkleri ise başta uluslararası arenada Türkiye’nin de desteğiyle seslerini duyurmak için çalışmaya devam ediyor.
Enosis hayaliyle gelen şiddet dalgası
Kıbrıs, 1878 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından İngiltere’ye kiralandı; 1914’te İngiltere tarafından tek taraflı ilhak edildi. Bu durum, 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile uluslararası alanda tanındı. Ancak adadaki Rum kesiminin Yunanistan’a bağlanma anlamına gelen “Enosis” hayalini sürdürmesi, gerginliği tırmandırdı.
1955 yılında kurulan EOKA terör örgütü, yalnızca Türklere değil, Enosis’e karşı çıkan Rumlara ve İngilizlere de saldırarak ada genelinde büyük bir kaos ortamı yarattı. Yüzlerce insan hayatını kaybederken, birçok Türk köyü boşaltıldı.
Türk halkı direnişe geçti: TMT kuruldu
1958’de, Rum saldırılarına karşı Kıbrıslı Türkler tarafından Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) kuruldu. Ancak Rumların silahlı eylemleri durmadı. 1963 yılında, Türk toplumuna tanınan anayasal haklar tek taraflı olarak ortadan kaldırıldı. Aynı yılın Aralık ayında yaşanan ve tarihe “Kanlı Noel” olarak geçen olaylarda, yüzlerce Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti.
24 Aralık 1963’te Lefkoşa’daki Kumsal Mahallesi’nde yaşanan saldırıda, Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğu evlerinin banyosunda katledildi. Bu olay, Kıbrıs Türklerinin yaşadığı zulmün en trajik sembollerinden biri olarak hafızalara kazındı.
Cengiz Topel’in şehadetiyle sembolleşen mücadele
1964’teki Erenköy Direnişi sırasında, Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı pilot Yüzbaşı Cengiz Topel’in uçağı düşürüldü. Sağ ele geçirilen Topel, Rum güçleri tarafından işkenceyle öldürüldü. Kıbrıs’ta şehit düşen ilk Türk pilot olarak tarihe geçti.
Türkiye devreye girdi: “Kıbrıs’tayız”
15 Temmuz 1974’te adada gerçekleşen darbe ve Türk halkına yönelik artan saldırılar üzerine, Türkiye 20 Temmuz sabahı garantörlük hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, operasyonun amacını şu sözlerle açıkladı:
“Türkler Kıbrıs’a yalnız Türkler için değil, Rumlar için de barış götürmek için gidiyor.”
“Ayşe tatile çıksın”: İkinci aşamaya geçildi
Cenevre’deki barış görüşmelerinin sonuçsuz kalmasının ardından, 14 Ağustos 1974’te harekâtın ikinci aşaması başlatıldı. TSK’nın parolası “Ayşe tatile çıksın” oldu. Bu hamleyle birlikte Kıbrıs’ta kalıcı bir barış ortamının temelleri atıldı.
498 Türk askeri ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehit düştü. Harekât, yalnızca askeri başarı olarak değil, insanî yönüyle de Türk siyasi ve askeri tarihinde özel bir yere sahip oldu. Kıbrıs Türk halkı için güvenli ve özerk bir yaşam alanı sağlandı.
Anadolu Ajansı dünyaya duyurdu: “Kıbrıs’tayız”
Barış Harekâtı’nı dünyaya ilk duyuran kuruluş, Anadolu Ajansı oldu. TSK’nın saat 06.00’daki emirlerinin üzerinden henüz 10 dakika geçmişken, “Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız” başlığıyla servis edilen haber Türkiye’de büyük yankı uyandırdı. Radyolar marş yayınına geçti, gazeteler anında manşetlerini değiştirdi.
Yarım asır sonra hâlâ hafızalarda
Aradan geçen 51 yıla rağmen, Kıbrıs Barış Harekâtı Kıbrıs Türklerinin kaderini değiştiren, bir milletin geleceğini şekillendiren stratejik bir müdahale olarak anılmaya devam ediyor. 20 Temmuz 1974 sabahı başlayan bu harekât, sadece savaş değil, aynı zamanda barışın adaya taşındığı gün olarak da hatırlanıyor.
YORUMLAR